شاگردان امام صادق علیه السلام – حجت الاسلام صدیقی
شاگردان امام صادق (علیه السلام)
برخی از شاگردان امام صادق علیه السلام هشام بن حکم، محمد بن مسلم، ابان بن تغلب، هشام بن سالم، مؤمن طاق، مفضّل بن عمر، جابر بن حیّان و…
امام صادق (علیه‌السلام ) با توجه به فرصت مناسب سیاسی که به‌وجود آمده بود، و با ملاحظه نیاز شدید جامعه و آمادگی زمینه اجتماعی، دنباله نهضت علمی و فرهنگی پدرش امام باقر ـ علیه‌السلام ـ را گرفت و حوزه وسیع علمی و دانشگاه بزرگی به‌وجود آورد از جمله از بزرگان شاگردان امام صادق علیه السلام همچون: هشام بن حکم، محمد بن مسلم، ابان بن تغلب، هشام بن سالم، مؤمن طاق، مفضّل بن عمر، جابر بن حیّان و… تربیت کرد که تعداد آنها را بالغ بر چهار هزار نفر نوشته‌اند. [ مفید، الإرشاد، قم، مکتبه بصیرتی، ص ۲۷۱.]
تخصص شاگردان امام صادق (علیه السلام)
هرچند وسعت علوم امام جعفرصادق قابل شمارش نیست، چنانچه شیخ مفید می‌نویسد: به‌قدری علوم از آن حضرت نقل شده که زبان‌زد مردم گشته و آوازه آن همه‌جا پخش شده است و از هیچ‌یک از افراد خاندان او، به اندازه او علم و دانش نقل نشده است. [مفید، الإرشاد، قم، مکتبه بصیرتی، ص ۲۷۰.] اما امام صادق ـ علیه‌السلام ـ بنابر نیاز زمان خویش و توسعه علوم دینی و دفع شبهات از حوزه دین هرکدام از شاگردان خود را در یکی از رشته‌هایی چون: علم قرائت قرآن، علم تفسیر، علم حدیث، علم فقه، علم کلام، علم طب، علوم طبیعی، فلسفه، نجوم، ریاضیات، علم اصول فقه، ادبیات و.. تربیت کرد و هنگام مراجعه بعضی از دانشمندان فرق،مذاهب و ادیان دیگر جهت مناظره و پرسش و پاسخ به یکی از شاگردان خود ارجاع می‌دادند؛ مثلاً هشام بن حکم در علم کلام، جابر بن حیان در کیمیا، زراره بن اعین و محمد بن مسلم در فقه مشهورند. همچنین هشام بن سالم، حمران بن اعین، مومن الطاق و… را هم می‌توان نام برد که به ترتیب متخصص در علم توحید، کلام و مناظره و… بودند. [برنجکار، رضا، فرق و مذاهب اسلامی، موسسه فرهنگی طه، قم، ۱۳۸۱، ص ۷۳ ـ ۷۴.]
جابر بن حیان:
ابن خلكان در شرح حال امام صادق علیه‌السلام نويسد: شاگرد او ابوموسى جابر بن حيان صوفى طرسوسى است. كتابى در هزار ورق تاليف كرده و رساله هاى جعفر صادق علیه‌السلام را كه پانصد رساله است در آن فراهم آورده.
جمیل بن دراج:
از ديگر خواص امام بوده است و روايت است که حضرت اسراری را به وی می آموخت که به ديگران تعليم نمي‌‌داد.
ليث بن البخترى:
از شاگردان امام صادق و امام باقر (علیهم‌السلام) بوده و امام صادق علیه‌السلام او را از ارکان زمين و از دانشمندان معرفي مي‌‌کند.
هشام بن حكم:
از بزرگترين متکلمين شيعه و از اصحاب امام صادق علیه‌السلام بود. جایگاه او در نزد امام صادق علیه‌السلام تا حدی است که در مورد او می‌‌فرماید: هشام بن حکم مراقب و نگهبان حق ما و مؤید صدق ما و نابودکننده نظرهای باطل دشمنان ماست. کسی که از او پیروی کند، از ما پیروی کرده است و کسی که با او مخالفت کند با ما مخالفت ورزیده است.
